طلاق بائن چیست؟ بررسی کامل انواع، شرایط رجوع و مهریه

طلاق بائن طلاق پیش از نزدیکی

در صورتی که مردی قبل از برقراری رابطه زناشویی با همسر خویش او را طلاق دهد، طلاق بائن خواهد بود. به این خاطر که نزدیکی و رابطه جنسی برقرار نگردیده است و شوهر نسبت به طلاق زوجه خود اقدام می‌کند بنابراین طلاقی که انجام می‌پذیرد، طلاق بائن محسوب می‌گردد. به بیانی دیگر چنانچه مردی بعد از برقراری رابطه جنسی، زوجه خود را طلاق دهد، علی الاصول نوع طلاق، طلاق رجعی خواهد بود.

طلاق زن یائسه از چه نوعی است؟

به حسب ماده ١١۴۵ قانون مدنی، در صورتی که مرد، زوجه خود را در شرایطی که یائسه است طلاق دهد، از نوع طلاق بائن خواهد بود و مرد دیگر حق رجوع نخواهد داشت. زن یائسه به زنی گفته می‌شود که عادت ماهیانه ندارد و توانایی بارداری خود را از دست داده است. معمولا یائسگی در سن ۵۰ سالگی به بالا صورت می‌پذیرد که مورد فوق از جمله موارد و مصادیق قانونی در موارد طلاق بائن محسوب می‌گردد.

طلاق بائن به علت خلع و مبارات

طلاق بائن در حالت خلع به زمانی اشاره دارد که زوجه بر اساس کراهتی که نسبت به مرد دارد، در ازای پرداخت وجه و مبلغی و یا هر عوض دیگری که طرفین نسبت به آن به توافق رسیده‌اند و خواست شوهر باشد از جانب زوجه به مرد پرداخت می‌گردد و زوجه به موجب آن درخواست طلاق و جدایی خود را از دادگاه مطالبه می‌کند.

طلاق بائن در حالت مبارات به زمانی اشاره دارد که زوجین نسبت به یکدیگر حس بیزاری داشته و کراهت آنان دو جانبه بوده و هر کدام از زن و شوهر از دیگری متنفر می‌باشد. طلاقی که بر حسب خلع و یا مبارات انجام گیرد، از مصادیق طلاق بائن خواهد بود. 

نکته: در صورتی که در طلاق بائن از نوع خلع، برای مرد حق رجوع در نظر گرفته شود، انجام طلاق خلع بی فایده بوده و عبث می‌شود.

طلاق بائن پس از سه طلاق

بند چهارم ماده ۱۱۴۵ قانون مدنی به این موضوع پرداخته است که اگر مرد همسر خود را طلاق رجعی دهد و در دوران عده به او رجوع کند، سپس برای بار دوم دوباره او را طلاق دهد و باز هم در عده به همسرش رجوع نماید، در صورتی که بار سوم اقدام به طلاق کند، این طلاق دیگر بائن خواهد بود. در این حالت، مرد حق رجوع در مدت عده را نخواهد داشت.

این حکم نه‌تنها در مورد رجوع در زمان عده صادق است، بلکه اگر مرد پس از پایان عده نیز دوباره همسر سابق خود را با عقد نکاح جدید به ازدواج درآورد و پس از آن دوباره او را طلاق دهد، پس از سه بار تکرار این روند، طلاق سوم به صورت بائن محسوب می‌شود.

به بیان ساده، چه مرد در دوران عده رجوع کند و چه بعد از پایان عده مجدداً عقد ازدواج جاری نماید، پس از سه بار طلاق، طلاق سوم به طور قطعی بائن خواهد بود و دیگر امکان رجوع برای او وجود ندارد.

در خصوص مهریه، اصل بر این است که در طلاق بائن نیز باید به طور کامل پرداخت شود. با این حال، اگر طلاق پیش از برقراری رابطه زناشویی صورت گیرد، زن تنها حق مطالبه نیمی از مهریه را دارد. ولی در صورتی که نزدیکی واقع شده باشد، زن مالک تمام مهریه تعیین‌شده خواهد بود.

بر اساس ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی، زن به محض وقوع عقد، مالک مهریه می‌شود و اختیار هر نوع تصرف در آن را دارد. با این وجود، طبق ماده ۱۰۹۲ همان قانون، در صورت وقوع طلاق بائن پیش از نزدیکی، زوجه تنها مستحق نصف مهریه است. بنابراین، اگر زن پیش از طلاق مهریه کامل را دریافت نکرده باشد، بعد از طلاق صرفاً می‌تواند نصف آن را مطالبه نماید.

نکته قابل توجه دیگر آن است که پس از وقوع طلاق بائن و دریافت مهریه، زن می‌تواند برای استرداد جهیزیه و همچنین پس‌گرفتن هدایای دوران نامزدی نیز اقدام کند.

آثار طلاق بائن

طلاق بائن که یکی از انواع طلاق در قوانین ایران است پس از جاری شدن آثار مختلفی را برای زوجین به وجود می‌آورد که هر دو طرف باید به آن‌ها پایبند باشند. این آثار شامل مواردی همچون:

انحلال عقد نکاح

یکی از آثاری که طلاق بائن برای زوجین دارد انحلال عقد نکاح است.

بر این اساس عقد نکاح از همان تاریخ وقوع طلاق بائن، از بین خواهد رفت و دو طرف از قید زوجیت رها خواهند شد. همچنین به محض جاری شدن این طلاق، زن و مرد به یکدیگر نامحرم می‌شوند و در صورتی که بخواهند با هم ازدواج کنند باید مجددا صیغه عقد میان آن‌ها جاری شود.

ازدواج مجدد طرفین

در صورتی که صیغه طلاق بائن میان زوجین جاری شود مرد می‌تواند بلافاصله پس از آن برای ازدواج مجدد اقدام نماید و نیازمند هیچگونه حکم و دستوری نیز نخواهد بود.

زن نیز در صورتی که عده طلاق نداشته باشد می‌تواند ازدواج مجدد داشته باشد اما اگر عده طلاق داشته باشد باید تا سپری شدن مدت آن صبر کند و سپس اقدام نماید.

تکالیف زوجین نسبت به یکدیگر 

در طلاق رجعی مرد موظف است در زمان عده به همسر خود نفقه بدهد یا اینکه پس از فوت از یکدیگر ارث می‌برند اما پس از جاری شدن طلاق بائن مرد و زن تکالیفی نسبت به یکدیگر نخواهند داشت. به عنوان مثال زن دیگر وظیفه تمکین در برابر شوهر را ندارد مرد نیز مکلف به پرداخت نفقه در مدت عده نخواهد بود.

عده طلاق بائن

عده طلاق به زمانی گفته می‌شود که زن پس از فوت یا طلاق از همسر خود اجازه ازدواج نخواهد داشت و در صورتی که ازدواجی صورت بگیرد باطل خواهد بود.

لازم به ذکر است در طلاق بائن برعکس طلاق رجعی امکان رجوع مرد در دوران عده به زن وجود نداشته و باید برای رجوع دوباره صیغه محرمیت خوانده شود.

عده طلاق بائن برای زن یائسه

اگر زن هنگام طلاق بائن، یائسه باشد عده طلاق نداشته و می‌تواند پس از جاری شدن صیغه طلاق اقدام به ازدواج مجدد نماید.

عده طلاق بائن برای زن باکره

هنگامی طلاق قبل از نزدیکی اتفاق بیوفتد زن نیازی به نگه داشتن عده نخواهد داشت و همانند زن یائسه می‌تواند بلافاصله پس از طلاق ازدواج کند.

عده طلاق خلع و مبارات

عده طلاق خلع و مبارات با استناد به ماده 1151 قانون مدنی سه طهر است به این معنا که زن باید از تاریخ وقوع طلاق سه بار دوران پاکیزگی بعد از عادت خود را به پایان برساند. اگر زن هنگام طلاق باردار باشد عده او تا وضع حمل خواهد بود.

عده زن سه طلاقه

سه طلاقه اصطلاحی فقهی است و به زنی گفته می‌شود که سه بار از همسر خود طلاق گرفته است. مدت زمان عده در این نوع طلاق نیز همانند طلاق خلع و مبارات سه طهر است و باید از طرف زن رعایت شود.

مهریه در طلاق بائن

مهریه در طلاق بائن همان مقداری است که در عقد نکاح مشخص شده و مرد آن را امضا کرده است. البته باید دقت داشت که این مهریه زمانی به صورت کامل به زن تعلق می‌گیرد که خود او بخشی یا تمام آن را نبخشیده باشد. همچنین اگر این طلاق به صورت خلع و مبارات باشد مهریه باید به صورت توافقی میان مرد و زن تعیین شده و بر اساس آن پرداخت شود. 

احکام طلاق بائن

پس از اینکه با تعریف طلاق بائن آشنا شدیم و موارد و آثار آن را دانستیم باید احکام این طلاق را نیز بدانیم. وجود هر کدام این احکام می‌تواند در مورد تایید قرار گرفتن طلاق تاثیرگذار باشد که شامل:

• طرفین باید دارای عقل، بلوغ، اختیار و اهلیت لازم باشند.
• زوجه هنگام جاری شدن صیغه طلاق، نباید در عادت ماهیانه قرار داشته باشد.
• دادخواست طرفین باید از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت و ارسال شود.

آیا طلاق توافقی یک طلاق بائن محسوب می‌شود؟

در طلاق توافقی یا طلاقی که در آن زوجه وکالت طلاق از همسرش دارد، از نوع طلاق بائن خواهد بود. دلیل این مسئله هم این است که زوجه بر اساس وکالت طلاقی که دارد و یا بر اساس اثبات عسر و حرج خود در دادگاه، حکم طلاق خود از مرد را دریافت می‌کند و دیگر تمایل به ادامه زندگی مشترک با او نیست.

گاها دریافت حکم طلاق به تقاضای زن با سختی و مشقت بسیار و بار اثبات سنگینی همراه است. از این رو در صورتی که شوهر قادر به رجوع در مدت عده به زن باشد، تمامی اعمال حقوقی انجام شده بی فایده می‌شود و شوهر خط بطلانی بر حکم دادگاه که زوجه بامشقت دریافت نموده است، می‌کشد. طلاق بائن به این دلیل است که اعمال حقوقی انجام شده، بی‌تاثیر و بیهوده نشود.

سخن آخر

منظور از طلاق بائن طلاقی است که در آن رابطه زوجیت به طور قطعی پایان می‌یابد و زن و شوهر دیگر امکان بازگشت به زندگی مشترک را بدون جاری کردن عقد نکاح جدید نخواهند داشت. به عبارت دیگر، اگر پس از وقوع این طلاق بخواهند دوباره کنار هم زندگی کنند، لازم است مجدداً صیغه نکاح بین آن‌ها خوانده شود.

طلاق بائن اقسام مختلفی دارد؛ از جمله طلاق قبل از نزدیکی (دخول)، طلاق زن یائسه، طلاق خلع و مبارات و سه‌طلاقه که هرکدام شرایط ویژه خود را دارند. در عمل، طلاق بائن می‌تواند به شکل خلع یا حتی در قالب طلاق توافقی نیز واقع شود.

نکته‌ای که باید پیش از اقدام به طلاق بائن مورد توجه قرار گیرد، دریافت مشاوره حقوقی تخصصی است. انتخاب یک مؤسسه معتبر یا وکیل با تجربه در امور خانواده می‌تواند مسیر تصمیم‌گیری و اجرای صحیح مراحل قانونی را برای زوجین آسان‌تر کند. مشاوره با بهترین وکلای خانواده، مانند مجموعه وکیل وند، این امکان را به شما می‌دهد که با شناخت دقیق انواع طلاق و پیامدهای هر یک، آگاهانه‌ترین تصمیم را برای آینده خود بگیرید.